Fanny’s factcheck: voor- en tegenstanders van kernenergie
Uit het stripalbum: ‘De Kiekeboes: Uranium-235’
"Kernenergie heeft fervente voor- en tegenstanders," zo opent Fanny de strip. Ze heeft gelijk! Over kernenergie zijn burgers, politici, landen en zelfs experts het heel vaak oneens. Het is niet helemaal wit óf zwart. Wat zijn nu eigenlijk de argumenten? Is kernenergie gevaarlijk? We factchecken het voor je!
© In samenwerking met De Standaard Uitgeverij. Alle prenten en verhaallijnen behoren hen toe.
Voorstanders stellen dat kernenergie onmisbaar is in de strijd tegen klimaatverandering en in de zorg voor een CO2-neutrale samenleving en wijzen op de continue beschikbaarheid van de energiebron, onafhankelijk van zon en wind. Tegenstanders vinden kernenergie niet noodzakelijk en maken zich zorgen over het kernafval en het potentiële risico op kernrampen.
Belang van een goed debat
Het is niet eenvoudig een oordeel te vormen over kernenergie. De argumenten van voor- en tegenstanders zijn vaak complex en tegenstrijdig.
Kernenergie is geen kwestie van zwart óf wit. Om zelf een standpunt te kunnen innemen, is het essentieel om jezelf grondig te informeren over de pro’s én de contra’s en om te begrijpen waarover het juist gaat. Alleen door alle argumenten op tafel te leggen en wanneer zowel de maatschappij als haar vertegenwoordigers in de politiek zich goed informeren over alle aspecten van kernenergie, kan er een zinvol debat over gevoerd worden en kunnen er weloverwogen en gegronde beslissingen genomen worden over de rol van kernenergie in onze energiemix.
België spant zich ook in om onderzoek te doen naar een meer duurzame implementatie van kernenergie, en onderzoekt de optie van kleine modulaire reactoren, in de vorm van Small Modular Reactors van de vierde generatie. Gekoeld door lood kunnen zij een onmisbare schakel vormen in een toekomstige CO2-neutrale energievoorziening en een antwoord bieden op de zorgen vanuit de maatschappij. Denk hierbij aan minder afval, veiligheid en een efficiënter gebruik van grondstoffen.
💡 Wil je meer weten over SMR’s en waarom SCK CEN voor de loodgekoelde optie kiest? Lees hier verder.
SCK CEN Barometer
De SCK CEN barometer, een tweejaarlijkse opiniepeiling, onderzoekt de perceptie van stralingsrisico’s en vragen en meningen van de Belgische bevolking in verband met nucleaire technologieën. Ook daar is de conclusie duidelijk: terwijl de beleidsdiscussies over kernenergie in België vaak heel zwart-wit zijn en alleen gaan over het al dan niet open houden van kerncentrales, blijkt uit opiniepeilingen dat de bevolking een meer diverse kijk heeft op kernenergie.
📰 Lees hier het recentste rapport. (alleen beschikbaar in het Engels)
Argumenten van voor- en tegenstanders
Wat zeggen de voorstanders van kernenergie?
CO2-neutraal
Kernenergie is nagenoeg CO2-neutraal. In een kerncentrale ontstaat geen CO2 bij het produceren van elektriciteit. Kernenergie is op die manier klimaatvriendelijker dan bijvoorbeeld aardgas of steenkool en een duurzame aanvulling in de energiemix en in de transitie ernaartoe. Als we de hele levenscyclus (bouw, transport, …) van de huidige energiebronnen bekijken is de uitstoot van kernenergie lager dan die van die van windenergie en zonne-energie.
Bron figuur 1: gegevens uit een rapport van 'United Nations Economic Commission for Europe [Lees het volledige rapport hier - enkel beschikbaar in het Engels]
Betaalbaar
De kosten (per kWh) voor het produceren van elektriciteit in de huidige centrales liggen lager dan bij zonne- en windenergie.
Betrouwbare en constante leveringszekerheid
Kernenergie maakt energieproductie minder afhankelijk van externe omgevingsfactoren zoals wind of zon. De elektriciteitsproductie in centrales blijft onder alle weersomstandigheden constant en het aanbod van elektriciteit is zo verzekerd.
De kans op een ongeval is klein
Per eenheid van energie is kernenergie de veiligste energiebron. Hoewel de kans op een ongeval bijzonder klein is, kan de impact van een eventueel ongeval wel groot zijn. Daarom leeft de nucleaire sector uiterst strikte veiligheidsprocedures na en wordt hij onderworpen aan strenge controles. De nucleaire sector behoort niet voor niets tot één van de meest gecontroleerde en best beveiligde sectoren ter wereld. Dit resulteert ook in het feit dat het aantal doden per tWh bij kerncentrales veel lager ligt dan bij vele andere energievormen.
Bron figuur 2: Deaths per TWh energy production – processed by Our World in Data
Wat zeggen tegenstanders?
Radioactief afval
Net zoals elke menselijke activiteit brengt ook de elektriciteitsproductie in een kerncentrale afval met zich mee. In dit geval radioactief afval dat nog heel lang straling blijft afgeven. Voor tegenstanders bestaat er geen aanvaardbare oplossing voor dit radioactief afval.
Bouw duurt lang en is prijzig
In tegenstelling tot de geleverde energie, is de bouw van een kerncentrale wél duur. Het bouwen van een kerncentrale duurt gemiddeld 6 à 10 jaar, en dat kan oplopen. Een deel van de grote bouwprojecten kampt met vertragingen van meerdere jaren en budgetoverschrijdingen van een factor maal 3. Op heel korte termijn kan een nieuwe centrale niet bijdragen aan de klimaatdoelen.
Ongevallen kunnen ernstig zijn
Hoewel er zeer strikte veiligheidsvereisten zijn die de nucleaire sector moet naleven en we van elke gebeurtenis weer wat bijleren, is de kans op een ongeval nooit nul. De impact van een nucleair ongeval kan groot zijn.
Is kernenergie gevaarlijk?
De vraag die Fanny zich stelt, ‘is kernenergie gevaarlijk?’, is moeilijk om zo te beantwoorden. Kernenergie is namelijk enkel het proces waar energie vrijkomt bij de splijting van een zware atoomkern in twee lichtere atoomkernen.
We beantwoorden haar vraag door dit op te splitsen:
- Is een kernreactor gevaarlijk?
- Is radioactiviteit gevaarlijk?
- Wat met het radioactief afval dat ontstaat, is dat gevaarlijk?
Is een kernreactor gevaarlijk?
Je las net dat kernenergie de energie is die vrijkomt bij splijting van een zware atoomkern in twee lichtere atoomkernen. Die energie wordt in een kerncentrale gebruikt om elektriciteit te produceren. Daarvoor wordt een kernreactor gebruikt.
Zoals aangehaald bij de argumenten van de voor- en tegenstanders hierboven, is de kans op een nucleair ongeval is bijzonder klein, maar nooit onbestaande. Er gelden strenge eisen voor de hele sector en zowel nationaal als internationaal wordt er streng gecontroleerd. In België houdt het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) een scherp toezicht op alle activiteiten in de sector.
Door de impact die we kennen van de kernrampen in Fukushima en Tsjernobyl heerst er bij veel mensen de perceptie dat kerncentrales en kernreactoren niet veilig zijn. De Belgische reactoren zijn echter van een ander, veiliger type zijn dan de reactoren in Fukushima en Tsjernobyl, en ze zijn extra beveiligd tegen onvoorziene omstandigheden en extreme omstandigheden zoals aardbevingen of overstromingen.
In de ontwerpen van de nieuwe generatie kernreactoren wordt er bovendien ingezet op een nog hogere veiligheid.
⚛️ Hoewel SCK CEN geen elektriciteit produceert, beschikt het onderzoekscentrum wél over kernreactoren. Het gaat dan over reactoren die gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek en de productie van medische radio-isotopen.
Ook voor SCK CEN zijn veiligheid én beveiliging een prioriteit. Een bataljon aan veiligheidssystemen, metingen en procedures beschermen de collega’s én de installaties elke dag tegen alle mogelijke scenario’s
Is radioactiviteit gevaarlijk?
Wanneer we spreken over radioactiviteit bedoelen we het natuurlijke proces waarbij een teveel aan energie in een kern wordt uitgezonden onder de vorm van een deeltje of straling.
Radioactiviteit is een natuurlijk fenomeen. Hoewel het bij hoge dosissen ons DNA kan beschadigen, is het ook ontzettend nuttig in verschillende toepassingen. Het kan zelfs levens redden. Radioactiviteit kan dus gevaarlijk zijn, maar alleen als je er onverantwoord mee omspringt.
💡 Hoe en wanneer radioactiviteit gevaarlijk kan zijn of hoe radioactiviteit zelfs je leven kan redden, kon je al lezen in een eerdere factcheck.
Wat met het radioactief afval dat ontstaat, is dat gevaarlijk?
Bij elektriciteitsproductie in kerncentrales ontstaat kernafval ofwel “radioactief afval”. We spreken dan over bestraalde splijtstoffen, verpakkingsmaterialen,… En daar zit nog veel verschil tussen. Zoals je in de strip kan lezen, maken we een onderscheid in verschillende categorieën, afhankelijk van de levensduur en de mate van radioactiviteit. Elke categorie vraagt om een andere benadering.
Radioactief afval blijft een risico, zoals je hierboven kan lezen. En zo lang het een gevaar kan vormen, moeten we het afschermen van mens & milieu. NIRAS is de nationale instelling die verantwoordelijk is voor het beheer van het radioactieve afval van A tot Z.
Een veilig beheer is dus belangrijk, maar ook het vermijden van afval. En hier komt de expertise van SCK CEN om de hoek kijken. Niet alles wat ooit een kerncentrale passeert, hoeft radioactief afval te zijn. Er zijn manieren om materiaal maximaal te recupereren en de hoeveelheid kernafval tot een minimum te beperken.
Alles weten over radioactief afval? Lees je in deze factcheck over laag-en middelactief kortlevend afval. en vanaf 30 april over hoogradioactief en/of langlevend afval.