'Een hub met expertise in het hele onderzoeksveld'
SCK CEN versnelt wetenschappelijke speurtocht tegen kanker
SCK CEN fungeert al jarenlang als onmisbare productiedraaischijf voor medische radio-isotopen. 'Die rol blijven we vervullen, maar we koesteren ook de ambitie om tot een farmaspeler in preklinisch onderzoek te evolueren', zegt Koen Hasaers van de onderzoeksgroep Nuclear Medical Applications. Het nucleaire onderzoekscentrum combineert opdrachten voor partners met een eigen kankeronderzoekslijn gericht op drie kankers, en een pilootproductie voor vijf veelbelovende radio-isotopen.
SCK CEN heeft al decennialang ervaring met onderzoek in het vakgebied van nucleaire geneeskunde. Om die ervaring in de breedte en in de diepte uit te breiden, bundelt SCK CEN in 2023 alle kennis en expertise in de onderzoeksgroep Nuclear Medical Applications (NMA) op. 'Het onderzoek naar therapeutische toepassingen van radiofarmaca leunt tegen ingrijpende doorbraken inzake kankerbestrijding aan. Door onze structuur strategisch te herschikken, willen we de laatste drempels helpen overwinnen', legt Koen Hasaers, directeur Nuclear Medical Applications, uit.
Gevarieerd landschap
Die nieuwe onderzoeksgroep van SCK CEN verenigt een 100-tal medewerkers uit alle subdisciplines van de nucleaire geneeskunde. 'We verbinden het terrein van radio-isotopen, met dat van lichaamseigen moleculen en dat van een betrouwbare toevoerketen naar de patiënt,' zegt Koen Hasaers. 'Je voelt dat de kruisbestuiving tussen al die disciplines ons tot een aantrekkelijke partner maakt. De komende jaren hopen we te evolueren tot een incubator voor alle spelers in het gevarieerde vakgebied van de nucleaire geneeskunde.'
Eigen oncologische onderzoekslijn
Het team combineert sinds 2022 opdrachten voor partners met een eigen kankeronderzoekslijn gericht op drie kankers. Koen Hasaers: 'Met ons eigen onderzoeksprogramma richten we ons vizier op glioblastoma of hersenkanker, darmkanker en eierstokkanker. Hersentumoren komen niet zo vaak voor en krijgen daardoor minder aandacht van commerciële partners. Darmkanker heeft wel een hoge prevalentie en heeft bijgevolg een immense maatschappelijke impact. Eierstokkanker kozen we onder meer omwille van het hoge risico op uitzaaiingen.'
Veelbelovend behandeltraject
Voor hersen-, darm- en eierstokkanker zijn er tot vandaag weinig behandelpaden die werken. Het SCK CEN-onderzoek wil daarom het beloftevolle traject van doelgerichte interne therapie verfijnen. 'Het basisprincipe is dat je interne bestraling tot bij de juiste cellen brengt en daar de tumor heel lokaal aanvalt. Daardoor krimpt of verdwijnt die, en spaar je het weefsel errond maximaal', legt Koen Hasaers uit. SCK CEN onderzoekt nu onder meer welke moleculen de radio-isotopen naar de doelgebieden kunnen gidsen waar hersen-, darm- en eierstokkanker ontstaat.
5 isotopen als doelwit
SCK CEN wil de ontwikkeling van doelgerichte interne radiotherapie stimuleren. Het onderzoekscentrum focust zich daarbij in de eerste plaats op vijf radio-isotopen met een veelbelovend potentieel voor dat type therapie. Koen Hasaers: 'Momenteel is lutetium-177 wereldwijd de meest gebruikte isotoop. We noemen hem onze benchmarker, omdat ook andere partners er druk mee aan de slag zijn.' Lutetium-177 biedt al toepassingen om neuro-endocriene tumoren en uitgezaaide prostaatkanker te behandelen. De vier andere isotopen waarop SCK CEN zich toelegt zijn terbium-161 – dat als opvolger van lutetium-177 geldt –, actinium-225, samarium-153 en rhenium-188.
Nieuwe productiefaciliteit
Voor alle vijf de isotopen verzekert SCK CEN mee de bevoorrading van de internationale gezondheidszorg. Voor de productie van lutetium-177 werkt de BR2-onderzoeksreactor samen met IRE. Beide partners sloten al in 2021 een akkoord om de productie van lutetium-177 volgens de marktvraag te verhogen. Momenteel loopt de vergunningsprocedure om een nieuwe productiefaciliteit te bouwen. Die Centralized Radiochemical Facility (CRF) geldt als een scharniermoment om radiofarmaca op te schalen. Het CRF-gebouw komt op de terreinen van SCK CEN en zou eind 2024 afgewerkt zijn. Vanaf 2025 kan het lutetium-177 aanleveren voor de behandeling van meer dan 15.000 kankerpatiënten per jaar.
Uiteenlopende onderzoekspaden
Het NMA-team verenigt expertise uit de radiochemie en de radiobiologie met andere relevante disciplines zoals farmacie. 'Sommige collega's of PhD-kandidaten focussen op fundamentele research, anderen op klinische toepassingen', schetst Koen Hasaers. 'Samen dekken we het volledige onderzoeksveld voor nucleaire geneeskunde. Van: welke productieprocessen garanderen de kwaliteit van radio-isotopen? Over: hoe controleer je de bindingskenmerken van een radiofarmacon aan tumorweefsel? Tot: hoe garandeer je betrouwbare behandelinfrastructuur? De komende tijd willen we stap voor stap deze vragen beantwoorden en met onze ambitieuze speurtocht de kankerpatiënten van morgen een betere toekomst bieden.'
Wil je meer weten over het nieuwe CRF-gebouw?
